Kącik Historyczny #5. Pong i powstanie Atari

Kim był Nolan Bushnell, w jaki sposób powstało Atari?

Czemu Pong uznawany jest dzisiaj za najważniejszą grę w historii?

Wstęp

Atari jest jedną z najważniejszych firm w historii gamedevu, a jej pomysły i produkty zrewolucjonizowały rynek rozrywkowy lat 70. i 80., nie wspominając o drastycznym wpływie na rynek stricte komputerowy.

Jakie jednak były początki tego automatowego i konsolowego potentata?

Trochę o Bushnellu

Urodzony w miasteczku Clearfield (Utah, USA) jako mormon w 1943 roku Nolan Kay Bushnell miał oryginalne dzieciństwo.

Po śmierci swojego ojca w 1958 nastoletni Nolan sam podomykał jego kontrakty budowlane rozwijając tym samym w sobie poczucie odpowiedzialności oraz ambicji.

Nie bał się ciężkiej pracy, co w połączeniu z kreatywnym i pełnym pomysłów umysłem dawało niezwykłe rezultaty.

W ‘62 dostał się na prestiżowy Uniwersytet Stanowy w Utah, a utrata stypendialnych środków podczas pokerowej gry zmusiła go do rozpoczęcia pracy w parku rozrywki.

To tam rozwinął swoje zainteresowanie maszynami wrzutowymi, automatami elektromechanicznymi i pinballem.

Tam również rozpoczął obmyślanie strategii angażowania graczy w rozgrywkę na automatach arcade, które były dopiero pieśnią przyszłości.

Jednak miało się to zmienić.

Ambicja i rozwój osobisty

Po uzyskaniu tytułu inżyniera Nolan zdobył dostęp do laboratorium komputerowego swojej uczelni, które było jednym z najlepiej wyposażonych w całym kraju.

Sam nauczył się języka programowania FORTRAN, a zainspirowany Stevem Russellem i jego Spacewar!, Bushnell skierował swoje zainteresowania na projektowanie gier, w czym pomagali mu bardziej doświadczeni starsi studenci.

Początkowo były to proste programy oparte o Kółko i Krzyżyk (Tic Tac Toe), by z czasem przerodzić się w bardziej zaawansowane gry.

Takim projektem był Fox and Geese, w którym Krzyżykiem był lis, a Kółkami gęsi.

Lis był sterowany przez gracza i celem było wejście na pole z gęsią, co równało się z jej zabiciem.

Jednak w tym czasie gęsi sterowane przez komputerowy algorytm mogły otoczyć lisa, kończąc tym samym rozgrywkę.

Pracując jako inżynier w informatycznej firmie Ampex Bushnell miał wolną rękę co do hobbystycznych projektów z dostępem do firmowych narzędzi oraz podzespołów.

Po urodzeniu się swojej córki Nolan przerobił jej pokój na tymczasowy warsztat, w którym rozwijał pomysł na swoją nową grę – Computer Space, produkcję inspirowaną Spacewar! Steve’a Russella.

W celu cięcia kosztów Bushnell stworzył maszynę dedykowaną wyłącznie do odtwarzania swojej gry o walkach w kosmosie – statki mogły wchodzić w nadprzestrzeń, strzelać do siebie nawzajem, a gwiezdne pole grawitacyjne zasysało w swoim kierunku stateczki graczy.

Trudne początki

Bushnell miał pomysł, ambicję oraz działający prototyp – co jednak dalej?

Nolan znalazł partnera, Billa Nuttinga, który poprzez swoją spółkę Nutting Associated wcielił do niej Bushnella jako głównego inżyniera odpowiedzialnego za różnorodne projekty oraz za nadzorowanie tworzenia pełnoprawnego Computer Space.

Automat z grą został zaprezentowany publicznie w 1971 roku.

Stworzono aż 1500 jednostek tego futurystycznie wyglądającego automatu, jednak specyfika rozgrywki wymagała wielostronicowej instrukcji, a to odstraszało potencjalnych graczy oraz inwestorów.

Nie pomogła nawet prezentacja gry na chicagowskim konwencie The Music Operators Association.

Wtedy Nolan postanowił założyć własną firmę, wraz z Larrym Bryanem (który niemal natychmiast się wycofał) i Tedem Dabney’em.

Pierwotnie firma miała nosić nazwę „Syzygy”, była ona jednak zajęta przez producenta świeczek, dlatego zdecydowano się na nazwę „Atari”.

Oznacza ona “szach” w tradycyjnej japońskiej grze Go. 

Atari zostało założone w czerwcu 1972 roku.

Powstanie Ponga i sukces Atari

Nowopowstała firma potrzebowała hitu.

Czegoś, co stałoby się komercyjnym sukcesem i szansą na zwrot kosztów oraz zarobiło wystarczająco pieniędzy na nowe, ambitniejsze projekty.

Takim automatem był Pong.

Ta zaprojektowana przez inżyniera z Atari (Allana Alcorna) gra wydaje się dziś niezwykle prymitywna.

Na ekranie wyświetlana jest czarna plansza, siatka na środku, prostokątne paletki oraz kwadratowa piłeczka.

Na każdej połowie ekranu znajduje się licznik punktów, a jedynymi kontrolerami były gałki poruszające paletkami.

W 1972 roku był to jednak majstersztyk, a prosta w porównaniu do Computer Space rozgrywka przyciągała klientów w każdym wieku, zarówno zapalonych graczy, jak i amatorów.

Wówczas dwuosobowa partyjka kosztowała przysłowiową “ćwiartkę” (25 centów) co dzisiaj warte byłoby ok. $2.

Natomiast dzienny zarobek z jednego automatu oscylował w okolicach $40 (ponad $300!), zapewniając tym samym dodatkowy zarobek właścicielom barów, sklepów czy salonów gier.

W ciągu dekady z pierwotnego założycielskiego wkładu $500 Atari stało się najprężniej rozwijającą się firmą rozrywkową w Ameryce o rocznym obrocie rzędu 2 miliardów ówczesnych dolarów.

Atari zaczęło tworzyć różnorodne gry automatowe i pinballe, by z czasem zająć się współpracą z innymi firmami, takimi jak Bally – dziś to największy producent m.in. szaf pinballowych, który został wykupiony w 1996 roku przez korporację hoteli Hilton.

Dziedzictwo Ponga

Pong niezaprzeczalnie przeszedł do historii jako pierwszy komercyjny automat arcade.

To właśnie powstanie i sukces tej maszyny zapoczątkowało falę popularności salonów gier a Ameryce, a z czasem i w innych zakątkach świata.

Powstało wiele domowych konsol “pongo-podobnych” (w tym oficjalna od Atari), ale o tym fenomenie powstanie osobny artykuł.

Pong oraz inne automaty stały się symbolem lat 70. i 80., spajając się tym samym z popkulturowym krajobrazem Stanów Zjednoczonych.

Bilbiografia

• Kent S. L., The Ultimate History of Video Games Volume 1, Crown, New York.
• Pong Game, www.ponggame.org [dostęp: 30.04.2025].
• MacNeill K., ‘No one had seen anything like it’: how video game Pong changed the world [dostęp: 30.04.2025].
• Atari, www.atari.com [dostęp: 30.04.2025].